آموزش هنر به کودکان و درک درست از مفاهیم و معانی

در  مقاله  مفاهیم و تعاریف در آموزش هنر به کودکان شما با تعریف ،مفاهیم و پرسش هایی آشنا میشوید که دغدغه اکثر مبان هنری است. سوالات و مفاهیمی که درست تعریف نشده اند و درست جواب داده نشده اند. ما در عالم هنر و آموزش هنر به کودکان با یک بستر ودنیایی خاص سرو کار داریم  که معنای و ساختار این دنیا بر مبانی بعضی از اصول روانشناختی بچه ها بنا شده است. به همین دلیل کلمات تعاریف و هر آنچه که در این دنیا قرار دارد بایستی بر پایه دنیای کودکان باشد .

شاید شما به این سوال رسیده باشید یا اینکه شنیده باشید که یک مربی میخواهد بدانید آیا به بچه های کلاس اول میشود طراحی آموزش داد؟یا اینکه فلان تکنیک برای چه گروهی مناسب است ؟ و…  جواب شما به این سوال چیست ؟

اگر خواستید جوابی برای این  سوال داشته باشید بایستی اول تعریف خودتان را از طراحی و آموزش مشخص کنید . اگر بخواهم یک تجربه را درقالب یک مطلب خاص بیان کنم بایستی بگویم خیلی از دوستان به من بیان میکنند که چرا مطالب سایت را به صورت مجموعه تولید و در اختیار همه قرار نمیدهم. که هم برای من درآمد زایی بیشتر باشد و هم معلم خیالش راحت تر باشد . من هم بارها و بارها به این دوستان بیان داشته ام که هنر و رویکرد آموزشی هنر یک قرمول یا یک نسخه پزشکی نیست که مثلا برای سرماخوردگی تجویز شود .

تصور اشتباه از پکیج های آموزشی هنر کودکان

من نمیدانم پکیج آموزش هنر به کودکان به چه معنا است ؟ آیا فکر میکنید پکیجی که مثلا برای بچه ها تهران مناسب است و جواب میدهد حتما برای یک بچه جنوبی هم جواب بدهد ؟ اینکه ما این ذهنیت را داشته باشیم که یک پکیج میتواند برای همه بچه ها جواب بدهد یک تصور اشتباه است. چون ما با هنر کودکان سرو کار داریم و هنر کودکان با درون و عواطف آنها مربوط میشود و به همین خاطر نمیشود آموزش هنر کودکان را در قالب یک پیکیج برای همه تجویز کرد و این اتقاق زمانی می افتدکه ما تعریف درستی از آموزش نداشته باشیم . ما هنوز درک نمیکنیم مشاوره و مشورت به چه معنا  است و..

در دنیای کودکان بخصوص دنیای هنری کودکان این کلمات تعاریف خاصی دارند. که من در این مقاله میخواهم به بعضی از این موارد اشاره کنم و شرحی کوتاه ولی گویا داشته باشم . لذا در ادامه مطلب و برای مربیان دوره تخصصی به موارد زیر می پردازم 

در هنر کودکان آموزش به چه معنی است؟

همه ما باشنیدن آموزش تصور یک فردی را داریم که جلوی ما ایستاده و میخواهد به هر روشی که خودش صلاح میداند یک موضوع را در مغز ما فرو کند.و ابن تصور برای کودکان به مراتب بسیار بیشتر و قوی است. .مهمترين ركن توسعه در ابعاد فردي، سازمانى و اجتماعي، آموزش است. كه سازندگى و بهبود و تعالى انسان را به همراه دارد. آموزش تجربه‌ای است مبتنی بر یادگیری و به‌منظور ایجاد تغییرات نسبتا پایدار در فرد، تا او را قادر به انجام کار و بهبود بخشی توانایی‌ها، تغییر مهارت‌ها، دانش، نگرش و رفتار اجتماعی کند.

تعریف آموزش :

• محمدباقر هوشیار: آموزش و پرورش مجموعه منظمی از اعمال و رفتار است؛ به بیان دیگر آموزش و پرورش فعل و انفعالی است میان دو قطب روان (آموزگار و فراگیر) که مسبوق به اصلی و متوجه هدفی و مستلزم برنامه‌ای است.
• جان دیویی: آموزش و پرورش تکرار تجربه‌است، به منظور اینکه معنای تجربه گسترش پیدا کند و برای هدایت و کنترل تجربیات بعدی، فرد را بهتر قادر سازد.
• ژان ژاک روسو: آموزش و پرورش هنر یا فنی است که به صورت راهنمایی یا حمایت نیروهای طبیعی و استعدادهای فراگیر (مربی)، و با رعایت قوانین رشد طبیعی و با همکاری خود او برای زیستن تحقق می‌پذیرد.

آموزش و تغییر نگاه کودکان

همه ما بااین تعریف کم وبیش آشنا هستیم ولی موضوع این است که این تعاریف و عبارات در حالت کلی و برای تمام جوامع بشری درست است یا حداقل میتواینم بیان کنیم که میشود درست آن را تلقی کرد. ولی موضوع در اینجا بچه ها هستند بچه هایی که در قالب قانون و معنانی و تعاریف خشک و کلاسیک نمی گنجد .اینکه ما فکر کنیم یک مجموعه راتهیه کنیم و فرا بگیریم و به بچه ها آموزش دهیم این تصور اشتباهی است چرا که ما با کودکان سرو کار داریم ما با هنر کودکان روبرو هستیم و.. و به همین خاطر روند و رویکرد این سایت مبتی بر مطالعه ارتباط – مشورت است.

  یک پکیج خریداری میشود و تمام میشودو مربی باید بر همان روال آموزش دهد. ولی مربیان در روند آموزش به کودکان همیشه دچار جالشهای خاصی خواهند شد و اینجاست که مشاور با راهنمایی خود میتواند مربی را از آن چالش راحت کند و..

به موضوع بحث برگردم پس تعریف درست از آموزش را باید بدانیم . به اعتقاد من بچه ها با آن تصور اشتباه ازآموزش به هیچ عنوان آموزش پذیر نخواهند بود . چون ساختار ذهنی آنها مبتی بربازی و تجربه است -شناخت عینی و حسی برای بچه ها یعنی آموزش من همیشه می گویم به بچه ها آموزش ندهید و دقیقا منظورم این است که تعریف درستی از آموزش به بچه ها ارایه کنید .

در نگاه کلی آموزش برای بچه ها یعنی فراهم کردن بستر شاد و متناسب با روحیه بچه ها برای اینکه بتوانند آزادانه و در آرامش تجربه کنندبازی کنند و شاد باشند و در این صورت است که قرا میگیرند و مهارت های فردی و اجتماعی بالا میرود .و این زمانی اتفاق می افتد که شما شیوه های درس آموزشی را بدانید . و درک درستی از آموزش داشته باشید.

– طراحی برای کودکان به چه معناست و اصول طراحی با چه ساختاری تعریف میشود ؟

طراحی نیز یک وازه کلی و کلاسیک است. و به صورت کلی یعنی  هر چیزی که بر روی سطحی با هر وسیله ای ترسیم شود . ولی متاسفانه خیلی ها طراحی را یک نقاشی با مداد سیاه با سایه روش تصور میکنند. و این برداشت و تعریف اشتباه باعث شده روند آموزشی به کودکان نیز به بی راهه برود . ساختار طراحی یعنی خلق یک تصویر حال بر هر وسیه ای … و وقتی به دنیای کودکان وارد میشویم طراحی دقیقا با تصور و تخیل کودک گره میخورد .

یک کودک طراحی میکند هر خط برای او مفهومی دارد کودک (بخصوص کودکان زیر ۶ سال) هر خط را به صورت یک شکل و فرم یا حیوان و.. مستقل نگاه میکنند مثلا یک خط کج میکشد و به آن مار میگوید . او این شکل مار را در جایی دیده است و حال تصور ذهنی خودش را از مار با یک خط ساده بیان میکند .به همین دلیل من برای خط و انواع خط در نقاشی کودکان توجه خاصی قائل هستم . اگر با این ذهنیت من بخواهم به کودکان طراحی آموزش بدهم مطمنا به بچه های زیر ۵ سال نیز آموزش خواهم داد. مهم چیزی نیست که آنها میکشند بلکه تصویر ذهنی و خلاقیتی است که تقویت میشود .

شاید بپرسید چگونه این کار انجام میشود من برای شما یک نمونه از آموزشهای خودم را بیان میکنم که در آن به کشیدن و به تعبیری به طراحی توجه میکنم . شاگرد من یک دختر بچه ی ۴ ساله است من با او بازی لوگو را انجام میدهم. چون او تصوری از حجم ندارد به صورت تخت یک خانه می سازیم و بعد با مداد من شروع میکنم یک خط کشیدن دور خانه. در واقع خانه مانند یک کلاژ برای کودک تصور میشود که روی یک سطح سفید است . او هم با مداد خطی میکشد وقتی من دایره میکشم او هم دایره میشکد و سعی میکند سریعتر از من انجام دهد من برای خط هایی که میکشم نام های ساده میزارم .

چیزهایی که برای یک کودک ۴ ساله آشنا باشد مثلا توپ – عروسک – قاشق و … این روند کشیدن و تجربه خانه با لوگوی بازی برای کودک میتواند خو شایند تر شود بعد دور خانه خط میکشیم به صوردن دایره و این باعث میشود کودک دایره کشیدن را به مرور یاد بگیرد من در فرایند این آموزش به این کودک از اشکال هندسی دیگر هم استفاده میکنم و با بازی های مختلف سعی میکنم مهارت در کشیدن را به او یاد بدهم .

خلاقیت برای کودکان به چه معناست ؟

خلاقیت برای کودکان یک موضوع کاملا مهم و چالش بر انگیز است . دریاره خلاقیت در این سایت خیلی بحث و مطلب وجود دارد و اگر تا الان خلاقیت برای کودکان را نخوانده اید حتما آن را بخوانید. به صورت کلی خلاقیت یک عمل از طرف کودک است که به صورت عینی دیده میشود به طور مثال با وسایل اضافی چیزی می سازد که به آن دورریختنی گفته میشود . و خلاق بودن یک واژه ای است که در ذهن به وجود می آید. نتیجه خلاق بودن به خلاقیت میرسدولی من ندیده ام که کسی کلاس خلاق بدن و خلاق شدن را برگزار کند . چون تعریف خلاقیت برای همه بد جا افتاده است . خیلی ها فکر میکنند خلاقیت یعنی هر کار عجیبی که مربی انجام دهد و کودک همان ا تکرار کند درصورتی که این دقیقا ضد خلاقیت است .

رنگ در دنیای کودکان به چه معناست

در دنیای کودکان رنگ نمادی از زندگی است در دنیای ذهنی کودک رنگ ها باعث میشوند که فرمها موجودات درختان و.. همه زنده باشند شما کمتر کودکی را میبینید که درختی را بکشد و رنگ نکرده به شما بگوید درخت کشیده .کودک رنگها را نمادی از شادابی تحرک و بازی می پندارند به رنگهای تند و شاد جذب میشوند و همین باعث میشود که رنگ ها یکی از عوامل اصلی در نقاشی کودکان باشد .

ولی واقعا تعریف شما از رنگها چیست ؟ روانشناسی رنگها را میدانید – همنشینی رنگها برای شما چه معنی میدهد؟ خیلی از مربیان تصور میکنند نباید به دنیای رنگی کودکان کاری داشته باشیم و باید بگذاریم آنها هر گونه ک میل دارند از رنگها استفاده کنند . و البته من منکر این گفته نمیشوم ولی یک نکته را که اکثر فراموش میکنند این است که اگر درک کودکان از رنگها و ترکیب رنگها بالا برود باعث میشود ذهن کودکان  فعال شود. و این زمانی اتفاق می افتد که کودکا تجربه های کنجکاوانه خود را با رنگها انجام دهند . مفهوم تغییر را که بارها در این سایت به آن اشره کرده ام به یاد دارید . در این بحث وقتی کودک با تجربه دو رنگ را با هم ترکیب میکند تغییر به وجود می آورد و این باعث میشود کودک درک بیشتری از تغییر داشته باشد.

وحدت عناصر هنری کودکان در آموزش هنر به کودکان

عناصر زیادی در هنر کودکان وجود دارند هر کدام در جایگاه خود داری ماهیت و اهیمت زیادی دارند که همه مربیان با این عناصر آشنایی کامل دارند که من در زیر به این عناصر اشاره میکنم و بعد موضوع اصلی را بیان خواهم کرد . این را بدایند که عناصرکه نام می برم ماهیت وجودی آنها را در نظر بگیرید مثلا نقاشی این عنصر مهم یکی از عناصز اصلی هنر کودکان آست که شامل هر آنچه که کودک بارنگ کاغذ و هر چیز دیگر بر روی سطحی به صورت دو بعدی ترسیم میکند. وقتی شما ماهیت عنصر نقاشی و تعریف آن را درک کنید. دیگر کار کلاژ یک نوع کاردستی نیست. که متاسفانه هنوز هم خیلی از مربیان تکنیک کلاژ را یک کاردستی محسوب میکنند.

کاردستی  یکی دیگر از عناصر مهم هنر کودکان است که گرایش آن به حجم سازی میرود و نبایدبا نقاشی اشتباه گرفته شود این عنصر حتما به صورت کاملا سه بعدی بایستی اجرا شود تا ما بتوانیم به آن کاردستی بگوئیم .

بعد نوبت خمیر بازی و سفالگری  میرسد که این عنصر یکی از پر چالش ترین عناصر هنر کودکان است بزرگترین مشکل مربیان در آموزش سفالگری به کودکان بر میگردد به عدم شناخت آنها از این عنصرو درک تعریف درست آن .سفال یعنی کار با گل یعنی ورز دادن یعنی استفاده بیشتر از انگشتان یعنی مهارت در استفاده از دست برای شکل سازی و….

 هنر را ه رسیدن به احساسات

یک موضوع دیگر که میخواهیم اینجا برای شما بازگو گنم بحث احساسات در نقاشی و هنر کودکان است در فیلم زیر مربی هنر بچه ها از احساست میگوید و اینکه احساست در کودکان یتواند بسیار مهم باشد مربی اعتقاد دارد هنر یک راه رسیدن به احساست و بیان احساسات است اینکه بچه ها از نقاشی مجسمه سازی – کاردستی و .. استفاده کنند برای بیان احساست واقعی خودشان او اعتقاد دارد یک مربی باید خودش در وحله اول این احساس را بتواند درک کند تا بعد آن را منتقل کند . این فیلم دو دقیقه ای را ببینید .