کاردستی بچه ها و نگاه های متفاوت

در این درس شما با ساختار هنر کاردستی بچه ها بیشتر آشنا میشوید به ساختار مهم کاردستی کودکان اشاره میشود و مهم تر از همه به دو نگاه متفاوت به کاردستی خواهم پرداخت تا بدانید مشکل عمده مربیان در دنیای کاردستی کودکان چه میتواند باشد. و چطور باید این مشکل حل شود.

من در این سایت بارها درباره کاردستی مطالبی را بیان کرده ام ولی آنچه این مقاله را متفاوت میکند بررسی نگاه اشتباه بعضی از مربیان هنری به کاردستی است. نگاهی که از روی عدم آگاهی به وجود آمده و همین نگاه در قالب آموزش به بچه ها منتقل میشود . شاید پی دی اف بچه ها کاردستی را از نقاشی بیشتر دوست دارند را خوانده باشید و به این حرف من اعتقاد داشته باشید که واقعا بچه ها به دلایل زیاد کاردستی را بیشتر دوست دارند.

چون یک کاردستی یک فضای ذهنی و واقعی سه بعدی را برای کودکان تجسم میکند و همین تجسم و حس واقعی باعث میشود بچه ها بیتشر به کاردستی علاقمند شوند .کاردستی برای بچه ها یعنی دنیایی که بهتر میتواند آن را درک کند ابعاد مختلف آن را با دست لمس کنند احساس کنند و … حالا فکر میکنید پرا با وجود این دوست داشتن من عنوان میکنم که مشکلی وجود دارد .

جواب به این سوال موضوع اصلی این مقاله است که میخواهم از پایه ساختار کاردستی رابرای شما تشریح کنم که چرا من به کاردستی می گویم هنر فکر و دست ..کاردستی با اسباب بازی پیوندی خاص دارد بچه ها کاردستی را به نوعی اسباب بازی فرض میکنندو بر عکس آن هم معمول است که تصوز میکنند اسباب بازی یک نوع کاردستی است و به هیمن خاطر و دلایل دیگر بچه ها اسباب بازی های خودشان را خراب میکنند و دوست دارتد دوباره خودشان آنها را درست کنند

همین حس درست کردن در کاردستی برای بچه ها به شدت دیده میشود آنها دوست دارند بسازند و در واقع در این ساختن به دنبال تجربه کردن هستند و تجربه کردن بچه ها یک نقظه بسیار مهم و حیاتی در آن قرار دارد و آن هم خلق کردن چیزی است که قبلا درست نکره اند . به تعبیر ساده تر کاردستی برای کودک رسیدن به توانایی است یعنی کودک احساس میکند مبتواند چیزی را خلق کند .

با این پیش زمینه باید بدانید که کاردستی یک فعالیت ساده هنری نیست که بخواهید به سادگی از آن بگذرید .. توجه داشته باشید همین خصوصیات باعث میشود که مرز بین نقاشی و کاردستی مشخص شود (چون خیلی از مربیان تصور میکنند هر چیزی را که با مقوا و وسایل مختلف درست کنند و به صورت تخت باشد کاردستی است در صورتی که کاردستی تعریف دیگری دارد که در ادامه به آن خواهم پرداخت )

پس تا اینجا مشخص شد که کاردستی فراینده ساده و پیش پا افتاده ای نیست که فکر کنید با چند برگ کاغذ و قیچی و چسب و.. انجام میشود کاردستی هنری ذهن است که به دست منتقل میشود – احساس باور ساختن است که به دست منتقل میشود – حس توانستن و خلق اثر است که با انگشتان دست اجرا میشود.و… تا این قسمت اهمیت کاردستی برای بچه ها تا حدودی مشخص شد حال میخواهم به حنبه های دیگر این موضوع اشاره کنم . 

  من در این مقاله نمیخواهم به انواع کاردستی بپردازم چون در دروس دیگر در این سایت به آن اشاره شده اینجا منیخواهم شما ساختار و ماهیت کاردستی را درک کنید . با یک مثال ساختار را پیش می بریم یک برگ مقوا تا زمانی که صاف است یک مقوا است ولی به محض اینکه یک تا در آن ایجا شود ماهیت آن نیز به صورت ناخودآگاه تغییر میکند مثلا در ذهن کارت پستال تجسم میشود …

در کاردستی هم همین موضوع به شدت مطرح است یعنی وقتی شما مقدار مقوا و چسب و قیچی در اختیار بچه ها قرار میدهید تا زمانی که کاری انجام نشود آن وسایل در ماهیت و هویت خود باقی می مانند ولی به محض اینکه کودک با قیچی و چسب مقوا را تبدیل به یک ستوانه کرد دیگر مقوا نیست بلکه یک استوانه مقوایی است …

ویژگی های یک کاردستی

۱- کاردستی یک اثر دو بعدی و تخت نیست .

۲- کاردستی احساس حجم دار بودن و سه بعدی بودن را به مخاطب منتقل میکند

۳- متریال در ساخت کاردستی هر چیزی میتواند باشد پس کاردستی متکی به ابزار نیست

۴- کاردستی دامنه تکنیک و خلاقیت آن بسیار زیاد است و نمی توان آن را محدود کرد.

۵- کاردستی باید حس تغییر و ترکیب و کنجکاوی را در بچه ها تقویت کند

همه موارد بالا را در نظر بگیرید و کمی در باره آن فکر کنید حال بگوئید کاردستی که مربی می گوید و کودک می سارد آیا کاردستی است ؟ آیا چند کاغذ رنگی و چسباندن آن روی مقوا کاردستی محسوب میشود ؟

اینجاست که مرز بین کاردستی و نقاشی مشخص میشود … ولی هنوز به مشکل اصلی نرسیده ایم مشکلی که باعث شد این مقاله نوشته شود .. من امیدوارم تا این مرحله تا حدودی موضوع کاردستی برای شما روشن تر شده باشد .

ما با دو مشکل روبرو هستیم اول مشکلی که مربیان در ذهن و تصور خود دارند و دوم مشکلی که کودک در مواجهه با کاردستی خواهد داشت پس به اولین مشکل می پردازم 

مربی هنر و شناخت او از کاردستی

بعضی از مربیان تصور میکنند کاردستی یعنی تهیه یک سری متریال و بعد بریدن و چسباندن آنها به هم درست کردن چیزی و بعد کودک همان چیز را درست کند .. به نظر من این اشتباهبزرگترین تصور غلط درباره کاردستی است … یک مربی در وحله اول باید بداند کاردستی با نقاشی فرق میکند باید حس عینی سه بعدی بودن آن کار برای کودکان تعریف شود …

من به این نوع کاردستی که مربی بگوید و کودک انجام دهد کاردستی های اجرایی یا دستوری می گویم یعنی کودک به عنون عامل اجرایی کار هنری انجام میدهد. البته من منکر این نیستم که بعضی از مهارت ها را در بچه ها تقویت میکد ولی این کل ماجرای کاردستی نیست و کاردستی کودکان جنبه های عمیق تری را در خود دارد.

مربی باید برای اینکه از کاردستی اجرایی دور بماند راهکارهای مناسبی را به دست آورد. در ادامه من به یک مورد در این خصوص اشاره خواهم کرد …

کودکان و مشکل تصور نتوانستن

دومین مشکل بر میگردد به کودک و اینکه کودک نمیداند چه چیزی درست کند و این مشکل دوشاخه دارد شاخه اول به نوع تربیت کودک بر میگردد که اکثر بچه ها این مشکل را دارند و آن هم این است که عادت کرده اند که فکر نکنند و برای آنها همه چیز آماده باشد . و دومین مشکل عدم آموزش مناسب به آنهاست یعنی مربی از پایه به بچه ها ماهیت و ساختار کاردستی یا به عبارت بهتر “ساختن” را آموزش نمیدهند.

به خاطر همین در اکثر مراکز آموزشی به کاردستی به توجهی میشود و کاردستی در اهمیت پایین تری نسبت به هنرهای دیگر در نظر گرفته خواهد شد .

یک مثال اجرایی برای کاردستی کودکان

کلاس من با بچه های اول دبستان . من میدانستم بچه ها  کلاس و اصولا همه بچه ها با هم متفاوت هستند و این تفاوت را در کارهای هنری به خوبی میشود احساس کرد. میدانستم وقتی کار هنری نقاشی یا کاردستی از بچه ها بخواهم یه گروه ابراز ناتوانی میکنند یه گروه از ترس هم شده میگن دوست ندارند و چند تایی هم شاید کمی جرات و شهامت داشته باشندو انجام دهند…

به همین خاطر کلاس هنری رو از پایه میخواستم برای بچه ها جذاب و اصولی جا بیندازم. اولین روز کاردستی را فراموش نمی کنم قبل از ورود بچه ها روی میز خودم کوهی از مقوا های رنگی درست کردم وقتی بچه ها به کلاس اومدن با دیدن اون کوه مقوای رنگی که روی هم به صورت نامنظم ریخته بودم کمی شگفت زده شده بودن به بچه ها گفتم این مقوا های رنگی که اینجا قرار دار برای شماست و میخوام هر کسی یه مقوا رو که دوست داره بیاد و برداره ..

بچه ها آرام اومدن و مقوا ها رو بر داشتند.. میدانم توی ذهن شما این سوال به وجود آمده که چرا به صورت نامنظم روی هم قرار دادم ؟ در ادامه بهتون خواهم گفت … حال هر کسی به مقوا داره و یه نگاهی به من میکنه و یه نگاهی به مقوای خودش من که دیدم بچه ها هاج واج دارن به من نگاه میکنن یه مقوا برداشتم و به بچه ها گفتم : بچه ها این چیه همه گفتن مقوا …

بعد کمی حالت کسی که داره به چیزی فکر میکنه رو به خودم گرفتم بعد مقوا رو از وسط تا زدم و اون وقت گفتم بچه ها حال مقوا من شبیه چه چیزی شده هر کسی چیزی گفت  .. کوه …. خونه ….چادر… سقف خونه و… گفتم بچه ها من چکار کردم که این مقوا ساده شده خونه یه کوه … خیلی از بچه ها گفتن آقا شما تا زدید گفتم اهه چه جالب با یه تا زدن مقوا تغییر میکنه ؟ حالا شما هم تا بزنید …

بچه ها هم تا زدن .. از چهرشون میشود فهمید که حس کردن کاردستی که من میخوام بهشون آموزش بدم ساده است … بعد قرار گذاشتیم  همه مقوای تا زده رو روی یه مقوای دیگه بچشبانند و فکر کنند یه جای خوب نزدیک یه رودخونه چادرزدیم … با کمک من همه چادرها رو روی یه مقوای سفید چسباندن و بعد نقاشی چمن و رودخونه رو با مداد رنگی انجام دادند …. من این رویکرد آموزشی کاردستی رو تا آخر سال انجام دادم و هر بار چند نکته را اضافه و چند چیز رو برای بچه ها تکرار میکردم.

اول – طوری وانمود میکردم که متریال هایی که ما استفاده میکنیم خیلی مهم نیستن و این ما هستیم که با تغییر دادن آنها یه چیز جدید می سازیم یه بار مقواهای رنگی رو مانند زباله و مقوای های بلا استفاده به بچه ها نشان میدادم یه بار روزنامه یه بار وسایل دورریز و..

دوم – تغییر در ماهیت چیزها مختلف در راس کار من بود یعنی با تازدن – بریدن – چسباندن سعی میکردم بچه ها یاد بگیرند ماهیت آنها را تغییر دهند

سوم- تکرار و تکرار در راس رویکرد من بود البته تکراری که تنوع در آن بود مثلا وقتی میگفتم مقوا با تا زدن تغییر ماهیت میکند بچه ها به مرور یاد گرفتن که با یک “تا” یا چند “تا” چیزی جدید درست میکنند و ..

چهارم- تفکر کردن یعنی اینکه بچه ها یاد بگیرند قبل ساخت کاردستی فکر کنند چه چیزی میخواهند بسازند

این رویکرد آموزشی بعد از چند ماه به جایی رسید که بچه ها دیگر منتظر نبودن که من به آنها موضوع کاردستی را بگویم یا بخواهند از روی یک نمونه درست کنند بچه ها آزمودن و امتحان کردن و ..را خوب یاد گرفته بودند و سعی میکردند فقط با تغییر دادن درست کنند.موضوع را من مطرح میکردم ولی ادامه کار و تغییر با خودشان بود ..

شاید فکر کنید این کار سخت است ولی بدانید این کار اگر چه سخت خواهد ود ولی نتیجه آن بسیار مهم و خلاقانه است .به همین خاطر من نگاهم به کاردستی و آموزش کاردستی نگاهی بنیادین برای تربیت کودکان است واقعا برای من مهم نبود که بچه ها کاردستی درست میکنند یا نه آنچه مرا به وجد می آورد

تلاش بچه ها برای ساخت چیزی بود که شاید هم خودشان نمیدانستند چه چیزی خواهد شد . این تلاش یعنی اعتماد بنفس یعنی توجه به ذهنیت و و تلاس برای نشان دادن دنیای درونی و بالا بردن توانایی …

حالا شما قضاوت کنید من به عنوان مربی یک کار ساده را به بچه آموزش دهم و بچه عین آن را درست کند و من اکتفا کنم به ۱۰ درصد از تاثیر هنر کاردستی برای بچه ها یا اینکه این رویکرد رو انتخاب کنم و بچه ها را عادت به تفکر – تغییر – تلاش – و خلاقیت کنم ؟

امیدوارم توانسته باشم اصل مطلب را برای شمابیان کنم اگز درباره این مقاله یا مقالات دیگر نظر خاصی دارید در پایین این پست و یا در پیچ اینستاگرام هنر کودکان مطرح کنید تا جوابگو پرسش شما باشم

با آرزوی موفقیت

علیرضا قالیجاری

مدیر سایت هنر کودکان

این سه درس کاردسی را حتما بخوانید

          اینجا کلیک کنید و بخوانید                                    اینجا کلیک کنید و بخوانید   

***************************************************************************

**********************************************************